Το whistleblowing στην Ελληνική πραγματικότητα

Η υπηρεσιακή μεταχείριση της κυρίας Παρασκευής Τυχεροπούλου από την διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ στον οποίο εργάζεται, μου έφερε στον μυαλό Ελληνικές ιστορίες whistleblowing.

Ας ξεκινήσουμε καταρχάς με τον ορισμό του whistleblowing και τον σκοπό που επιτελεί.

Το whistleblowing είναι η διαδικασία μέσω της οποίας οι εργαζόμενοι μπορούν να υποβάλλουν ανώνυμα ή επώνυμα καταγγελίες, στην αρμόδια υπηρεσία εσωτερικού ελέγχου της επιχείρησης ή του οργανισμού στον οποίο εργάζονται, σχετικά με παρατυπίες και παράνομες ενέργειες που διαπιστώνουν κατά την εκτέλεση των επαγγελματικών τους καθηκόντων. Οι μεγάλες Ελληνικές επιχειρήσεις και οργανισμοί, είναι υποχρεωμένοι από την νομοθεσία να περιλαμβάνουν στον κανονισμό λειτουργίας τους, διαδικασίες αναφορών και να έχουν στο οργανόγραμμα τους υπηρεσία εσωτερικού ελέγχου που λαμβάνει τις καταγγελίες, τις επεξεργάζεται και προχωρά σε έρευνα.

Οι υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου λογοδοτούν απευθείας στον Διευθύνοντα Σύμβουλο της επιχείρησης και το Διοικητικό Συμβούλιο.

Διαδικασία αναφοράς

Θα περιγράψουμε την διαδικασία μέσω ενός case study (μελέτη περίπτωσης).

Έστω ότι ο Κώστας είναι τραπεζουπάλληλος και εργάζεται σε Κεντρικό Κατάστημα των Αθηνών. Κατά την καθημερινή του εργασία έχει υποπέσει στην αντίληψη του, ότι ο προϊστάμενος του Δημήτρης, προβαίνει στην διάθεση Αμοιβαίων Κεφαλαίων σε πελάτες, αποκρύβοντας το ρίσκο που περιέχουν τα εν λόγω επενδυτικά προιόντα. Επιπρόσθετα ενημερώνει ψευδώς τους πελάτες του ότι πρόκειται για προϊόντα μηδενικού ρίσκου, όπως οι προθεσμιακές καταθέσεις (τα λεγόμενα "κλειστά λεφτά").

Ο Κώστας καταλαβαίνει ότι ο προϊστάμενος του διαπράττει απάτη, η οποία θα έχει αρνητικές οικονομικές συνέπειες στους πελάτες και θα επιφέρει ζημιά στην φήμη της Τράπεζας.

Αποφασίζει να μπει στην φόρμα του whistleblowing που έχει η Τράπεζα στο εσωτερικό της δίκτυο (intranet) και να υποβάλλει ανώνυμη καταγγελία, όπου περιγράφει αναλυτικά τις παράνομες ενέργειες του προισταμένου του παραθέτοντας και λίστα ηλικιωμένων κυρίως πελατών τους οποίους εξαπάτησε.

Οι ενέργειες που θα πρέπει να γίνουν από την Τράπεζα είναι οι εξής.

Το τμήμα εσωτερικού ελέγχου θα ελέγξει τα αποδεικτικά στοιχεία που έστειλε ο Κώστας και εάν κρίνει ότι πρόκειται για σοβαρή περίπτωση ατασθαλίας εκ μέρους του προϊστάμενου, θα στείλει αιφνιδιαστικά κλιμάκιο στελεχών του για έλεγχο στο Τραπεζικό Κατάστημα από το οποίο έγινε η ανώνυμη καταγγελία.

Στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι αν γίνει επώνυμη καταγγελία από τον Κώστα, η υπηρεσία εσωτερικού ελέγχου είναι υποχρεωμένη να προστατέψει τα στοιχεία του υπαλλήλου προκειμένου να μην δεχθεί επίθεση από τους ανωτέρους του.

Σε περίπτωση που το κλιμάκιο του εσωτερικού ελέγχου επιβεβαιώσει την καταγγελία του Κώστα, τότε επιβάλλονται οι αναλογούσες ποινές στον προϊστάμενο Δημήτρη και στους ανωτέρους του που δεν άσκησαν τον απαραίτητο διοικητικό έλεγχο ενώ παράλληλα η Τράπεζα θα καλύψει τυχόν οικονομική ζημιά των πελατών της.

Η περίπτωση της Παρασκευής Τυχεροπούλου στον ΟΠΕΚΕΠΕ

Η κυρία Παρασκευή Τυχεροπούλου είναι μια διαζευγμένη μητέρα δύο παιδιών και εργαζόμενη στον ΟΠΕΚΕΠΕ, η οποία είχε θέση ευθύνης και πιο συγκεκριμένα ήταν προϊσταμένη της Διεύθυνσης Άμεσων Ενισχύσεων και Αγοράς του οργανισμού.

Ο Γολγοθάς της ξεκίνησε όταν αποκάλυψε το κύκλωμα που έδινε επιδοτήσεις σε δεσμευμένα ΑΦΜ και σε αγρότες και κτηνοτρόφους με ανύπαρκτα χωράφια και ζωικό κεφάλαιο.

΄Ένα ολόκληρο σύστημα προσπάθησε να επιβάλλει την σιωπή στην φωνή της whistleblower Παρασκευής Τυχεροπούλου

Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του ανεπτυγμένου Δυτικού κόσμου, η εν λόγω whistlblower θα έμπαινε σε προστασία από την διοίκηση του Οργανισμού και θα τιμωρούνταν όσοι καταχράστηκαν κονδύλια του Δημοσίου.

Στην δική μας χώρα όμως, όπου οι θεσμοί είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, η συγκεκριμένη εργαζόμενη και μόνη μητέρα δέχτηκε πάνω της μια τεράστια επίθεση από υπουργούς, managers και απατεώνες που δεν δικαιούνταν επιδοτήσεις. Το χειρότερο όλων ήταν ότι σύμφωνα με τις δηλώσεις της, δεν την προστάτεψε ούτε ο Σύλλογος εργαζομένων του ΟΠΕΚΕΠΕ αλλά αντιθέτως της έκαναν την καθημερινότητα κόλαση.

Το συνεχές bullying περιλάμβανε, σύμφωνα με την κατάθεση της στην Βουλή, μετατάξεις σε άλλες θέσεις εργασίας, κλείδωμα του υπηρεσιακού υπολογιστή της, παραβίαση του φοριαμού της, απειλητικά τηλεφωνήματα και μηνύματα, δια ζώσης απειλές και ασφυκτική πίεση προκειμένου να πληρωσει τους παράνομους και πολλές ΕΔΕ και πειθαρχικά συμβούλια.

Τελικά καθαιρέθηκε από την θέση της στον οργανισμό...αλλά ευτυχώς βρέθηκε στον δρόμο της η Ευρωπαική Εισαγγελία που την πήρε υπό την προστασία της...εάν δεν έβρισκε καταφύγιο στους θεσμούς της Ευρώπης, να μην έχουμε καμία αμφιβολία ότι θα κατέληγε στον πάτο της θάλασσας.

Για την κυρία Τυχεροπούλου η καταγγελία ήταν μονόδρομος, καθώς δεν μπορούσε να παραιτηθεί και να μείνει χωρίς δουλειά έχοντας να μεγαλώσει μόνη της δύο παιδιά.

Τώρα προσπαθεί μέσω της δικαστικής οδού να επανέλθει στην θέση που τόσο άδικα της αφαίρεσαν.

Τι συμβαίνει στην επιχειρηματική πραγματικότητα;

Η πραγματικότητα στην συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνικών επιχειρήσεων και οργανισμών είναι αυτή που βίωσε η κυρία Τυχεροπούλου.

Εάν ένας εργαζόμενος κάνει το "λάθος" και υποβάλλει ανώνυμη ή επώνυμη καταγγελία για παράνομες ενέργειες ή παρατυπίες που λαμβάνουν χώρα στον εργασιακό του χώρο, θα πρέπει να είναι ψυχολογικά προετοιμασμένος για αυτό που θα υποστεί.

Οι υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου συνήθως δεν τηρούν τον αυστηρό κώδικα δεοντολογίας για προστασία του whistleblower και διαρρέουν τα στοιχεία του στους ανωτέρους του...όσο απίστευτο και να σας φαίνεται έτσι συμβαίνει στην Ελληνική επιχειρηματική πραγματικότητα.

Στην συνέχεια οι ανώτεροι του εργαζομένου που έκανε την καταγγελία θα του ασκήσουν πιέσεις προκειμένου να αποσύρει την αναφορά του και μετά αρχίζουν οι απειλές.

Το bullying είναι τόσο ισχυρό που συνήθως οι whistleblowers εξαναγκάζονται σε παραίτηση.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Υπάρχει λογική πίσω από την κάλυψη του στελέχους που διενεργεί απάτη;

Ναι υπάρχει μια λογική...όταν καταγγέλλεις έναν ανώτερο σου, αυτό επηρεάζει εμμέσως και αυτούς που επέλεξαν το συγκεκριμένο στέλεχος και αναδεικνύει την ανεπάρκεια τους να επιλέξουν σωστούς επαγγελματίες. Επίσης είναι πολύ πιθανό οι ανώτεροι του προϊσταμένου ή του διευθυντή σου να γνώριζαν για την απάτη και να μην έκαναν κάτι γιατί μπορεί να εξυπηρετούσε τους στόχους τους.

Οπότε πριν προβείς σε οποιαδήποτε καταγγελία whistleblowing, να θυμάσαι ότι στην Ελλάδα το πιθανότερο είναι να εκδιωχθείς από την εργασία σου και να σπιλωθεί η επαγγελματική σου επάρκεια. Εάν διαπιστώνεις αντιεπαγγελματικές και παράνομες ενέργειες στον χώρο εργασίας σου, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να παραιτηθείς και να βρεις δουλειά σε άλλο εργασιακό περιβάλλον.

Η ηθική σου υπόσταση είναι σίγουρο ότι θα σε οδηγήσει στον σωστό επαγγελματικό δρόμο.